Намын дээд сургуулийн 1968 оны төгсөгч Цогбадрахын Гэцэнпэлжээ

Монголын төрийн албан хаагч Ц.Гэцэнпэлжээ 1930 онд Завхан аймгийн Баянхайрхан сумын Асгат баг “Суваргын өвөр” гэдэг газар малчин ард Цогбадрахын гэр бүлд мэндэлсэн. Тэрээр гэрээр ном заалгаж байгаад 10 гаруй насандаа бага сургуульд суралцан төгсөж мөн 1951 оны 3 дугаар сарын 1-нээс 6 дугаар сарын 30 хүртэл БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийн дэргэд нягтлан бодогч нарын курст суралцаж онцсайн дүнтэйгээр төгссөн байна.  1964-1968 онд МАХН-ын Төв хорооны дэргэдэх Д.Сүхбаатарын нэрэмжит Намын дээд сургуульд суралцан “онцсайн” дүнтэй төгссөн. Намын дээд сургуульд суралцах хугацаандаа сургуулийнхаа Намын үүрийн товчооны гишүүнээр 6 удаа сонгогдож байсан ба Намын үүрийн ба оюутны зөвлөлийн ханын сонинд сайшаагдан бичигдэж байжээ. Бүх хичээлдээ онц дүнтэй суралцсан тэргүүний оюутан Ц.Гэцэнпэлжээ, Равдан, Дагва нарт сургуулийн захирал Хурметбек баяр хүргэж байсан нь Үндэсний төв архивын материалд хадгалагдаж байна. Ц.Гэцэнпэлжээ “Монголд хувьсгалт нууц бүлгүүд үүсэж МАН-д нэгдсэн нь түүний платпорм” гэсэн сэдвээр курсийн ажил бичиж онцсайн дүн авч байсан байна. 1966 онд Амгалангийн сангийн аж ахуй, Шувуун фабрикт мал аж ахуй, газар тариалан, механикжуулалтын хичээлээр 30 хоногийн практик хийж 1967 онд аж үйлдвэрийн эдийн засгийн хичээлээр оёдлын 6-р артельд 30 хоног практик хийж бүтээгдэхүүний өөрийн өртөг, хямдруулах арга замууд сэдвээр тайлан бичиж онц дүн авсан. 1968 онд Дорноговь аймагт МАХН-ын зохион байгуулалт, хөдөө аж ахуйн эдийн засгийн хичээлээр 45 хоногийн практик хийж хөдөө аж ахуй-эдийн засгаар нэгдлийн хөдөлмөр зохион байгуулалт хөлс төлөлт, хөдөлмөрийн бүтээмж сэдвээр тайлан бичжээ. Суралцаж байх хугацаандаа Ингэт толгой, Бор нуурын сангийн аж ахуйд тариа хураалтад идэвхтэй ажилласан ба 1965 онд Дорнод аймагт Намын Төв Хорооны суртлын бригадаар 50 хоног ажиллаж Намын Төв Хорооны баярын бичгээр шагнагдсан. 2-р курсээр эхлэн курсийн даргаар ажилласан байна. МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөгөөний 1968 оны 6 дугаар сарын 24-ний өдрийн 291-р тогтоолоор Завхан аймгийн Намын хорооны мэдэлд хувиарлагдаж байжээ. МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга нар Ю.Цэдэнбал, Ц.Дүгэрсүрэн, Б.Лхамсүрэн, Н.Жагварал, Д.Моломжамц /МУ-ын Үндэсний төв архив/

Улмаар Намын Төв Хорооны боловсон хүчний хэлтсийн томилолтоор Дорноговь аймгийн Намын хорооны нарийн бичгийн даргаар томилогдсон боловч өөрийн төрсөн нутаг Завхан аймагтаа очиж ажиллах хүсэлт өгч Завхан аймгийн Намын хороо, АДХГЗ-ны томилолтоор Баянтэс суманд Сум-нэгдлийн даргаар 1968 оны 7 дугаар сарын 4-ний өдрөөс эхлэн 1990 он хүртэл ажиллажээ.

Ажилласан байдал:

1. Ц.Гэцэнпэлжээ 1949-1952 онд Баянхайрхан сумын Сүү тосны заводын нягтлан бодогч
2. 1953 оноос Аймгийн Хүнсний үйлдвэрт ня-бо
3. 1954-1960 онд Авто тээврийн 20-р баазын ня-бо
4. 1960 онд Аймгийн АДХГЗ-ны ерөнхий хэлтсийн дарга
5. 1960-1964 онд Аймгийн АДХГЗ-ны Тоо бүртгэлийн алба /одоогийн Статистикийн хэлтэс/ анхны даргаар
6. 1968-1989 онд Баянтэс сумын АДХГЗ, “Дэлгэрэх-Амьдрал” нэгдлийн Зөвлөлийн даргаар ажилласан.

1990 онд өндөр насны тэтгэвэрт гарсан хэдий ч Асгат сумын Эд хэрэглээний хоршооны даргаар ажилласан байна. Түүний тухай “Эгэл ардын үрс Эгнэгт дурсагдах Алдартнуудын цадиг” номонд Монгол улсын Хөдөлмөрийн баатар болох дайны ажлыг давуулаад хийчихсэн, Завхан нутагтаа төдийгүй Монгол улсдаа нэр цууд гарсан шилдэг, тэргүүний дарга нар олон байлаа. Тухайлбал Ц.Гэцэнпэлжээ, И.Баасандорж, Ж.Дамдинсүрэн гээд Сум-нэгдлийн даргын албыг олон жил хашиж бүхий л амьдралаа улс эх орныхоо төлөө зориулж, нийгмийн хөгжилд гарамгай гавьяа байгуулсан ахмад буурлуудаа мартахын аргагүй билээ гэж бичигдсэн байдаг. Баян тэс сумын “Дэлгэрэх амьдрал” нэгдлийнхэн хүрээлж, хүндэлж байдаг өвгөн даргаа аймгийнхаа тэргүүний сэхээтний анхдугаар зөвлөгөөнд төлөөлөгчөөр орлуулахаар санал нэгтэй сонгожээ. Тус зөвлөгөөний үеэр түүний тухай “Бодлоос шинэ санаа ургана” найруулал, 1986 онд МАХН-ын 19-р Их хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдон оролцох үед “Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг удирдаж байгаа нь” өгүүллэг тус тус хэвлэгдэж байжээ. Ц.Гэцэнпэлжээ дарга Сум орон нутгийн гадаад харилцааг өргөжүүлэхэд онцгой анхаарч ажиллаж байсан ба тухайн цаг үед ЗХУКН-ын Төв Хорооны гишүүн ЗСБНХУ-ын Дээд Зөвлөлийн депутат, ЗХУКН-ын Тува мужийн Намын Хорооны нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга, Г.Ч.Ширшин даргатай ажил төрлийн нягт холбоотой ажиллаж Тува улсын Эрзин Районы “Нарын”-ы хамтрал, Баян-тэс сумын хооронд шефийн харилцаа холбоо тогтоон хамтран ажиллаж байсан. 1970-аад оноос эхлэн бүх өвөлжөөний хашааг Зөвлөлт Тувагийн туршлагаар битүү дулаан байраар хангах хэтийн төлөвлөгөө боловсруулан ажиллажээ. Ц.Гэцэнпэлжээг Баян-тэс сумын “Дэлгэрэх амьдрал” нэгдлийн даргаар ажиллаж байх хугацаанд тус нэгдэл сүүлийн 3-н жил дараалан цөцгийн тос үйлдвэрлэх төлөвлөгөөг давуулан биелүүлж улсын болзолд шалгарсан ба “Ноос-цагаан алт” аяны болзолд шалгарч төв 4-н байгууллагын диплом, мөнгөн шагналаар шагнагдаж байжээ.

 Ц.Гэцэнпэлжээ аймаг, сумын Ардын хурлын депутат, Аймгийн намын хороон гишүүнээр тасралтгүй олон удаа сонгогдон ажиллаж байсан ба ХАА-н нэгдэлчдийн 4, 5, 6 дугаар их хурлуудад МАХН-ын XIX их хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдон оролцож байжээ. Түүний хөдөлмөрийг нам засаг өндрөөр үнэлж Засгийн газрын хүндэт жуух бичиг, В.И.Лениний 100 жилийн  ойн хүндэт өргөмжлөл, Ардын Хувьсгалын ойн медаль, “Онц хилчин”, “Тэргүүний нэгдэлчин” цол тэмдэг Ардын хувьсгалын ойн медалиуд, “Хөдөлмөрийн хүндэт медаль”, “Алтан гадас” одон, Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор тус тус шагнаж байжээ. 1987 он Октябрын Хувьсгалын 70 жилийн ойд урилгаар оролцжээ. Тэрээр 1957 он Чимидрэгзэнгийн Өлзийнэмэхтэй гэр бүл болж 8 хүүхэд төрүүлж өсгөжээ.

Ц.Гэцэнпэлжээг Баянтэс сумын АДХГЗ, “Дэлгэрэх-Амьдрал” нэгдлийн даргаар 22 жил ажиллах хугацаанд түүний удирдлагад ажиллаж байсан хүмүүсээс МУ-ын Гавьяат багш цолоор Үрчгээгийн Бямбаа /2024он/, Өсөхийн Чулуунбаатар /2011он/, Бэгзжавын Гүнрэгмаа /2021он/, С.Чулуун /2023он/, МУ-ын малын Гавьяат эмч цолоор Даваагийн Мияадорж /2019он/ нар шагнагдсан байна.   Түүнчлэн 70 орчим хүн төрийн дээд одон медалиар шагнагдаж байсан ба Улсын аварга малчин, Тэргүүний тариаланч хамт олон, Шинийг санаачлагч, намын их хурлын төлөөлөгч зэрэг тэргүүний хүмүүс олноор төрөн гарч байсны зэрэгцээ Ж.Мөнхбаатар  (Намын 19-р их хурлын төлөөлөгч), Нөмрөг сумын намын хорооны дарга, С.Нямчимба (Намын 19-р их хурлын төлөөлөгч) малын эмч, Ш.Дашзэвэг (Намын 16-р их хурлын төлөөлөгч) Шинийг санаачлагч, Ө.Чулуунбаатар Завхан аймгийн АДХГЗ-ны НХБХ-ийн даргаар, З.Норсон Орхон аймгийн хөдөө аж ахуйн газрын даргаар, Д.Мияадорж аймгийн мал эмнэлгийн газрын даргаар, Л.Уламбаяр аймгийн НДҮ-ийн даргаар, аймгийн ерөнхий аудитроор, Банди аймгийн Цаг уурын албаны даргаар, Ж.Батаа ХААИС багш, тэнхимийн эрхлэгчээр, Дашнамжил аймгийн АДХГЗ-ны ахмад түшмэлээр, С.Балжинням  Тэс сумын намын үүрийн даргаар, Г.Баярсайхан Баянтэс сумын намын орлогч дарга, Түдэвтэй сумын ИТХТ-ийн дарга, Баянхайрхан Асгат сумын Засаг даргаар, Ж.Дамдинсүрэн Сонгино Сум-нэгдлийн дарга, Баянтэс сумын Засаг даргаар, Ж.Бат-Очир Баянтэс сумын Цаг уурын станц, Худалдаа бэлтгэл ангийн дарга, Сумын АДХГЗ-ын орлогч дарга, Сумын ИТХТ-ийн даргаар, Б.Баттөмөр Баянтэс, Асгат сумын Засаг даргаар, Д.Шархүү Баянтэс сумын “Дэлгэрэх–Амьдрал” нэгдлийн орлогч дарга, Завхан мандал сумын Отор тэжээлийн станцын даргаар, Д.Ганболд Баянтэс сумын Намын үүрийн орлогч даргаар, Л. Хүрэлбаатар сумын Үйлдвэрчний эвлэлийн даргаар, Ч.Дүгэржав сумын ХЗЭ-ийн даргаар, Хүрэлбаатар, Даринчулуун, Болдсайхан нар Орхон, Булган аймаг, Улаанбаатар хотод Цагдаагийн байгууллагын өндөр албанд тус тус дэвшин ажиллаж байсан. Дээрх дурсамжаас харахад Ц.Гэцэнпэлжээ дарга  боловсон хүчний талаар ихээхэн анхаарч байсныг илчлэх биз ээ.

Завхан аймгийн Баянтэс сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 2003 оны 3 дугаар сарын 18-ны №154/8 тогтоолоор Ц.Гэцэнпэлжээд МУ-ын Гавьяат эдийн засагч цол олгуулахаар дээд шатны байгууллагад уламжилж байжээ.